Wstęp
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej to dokument o istotnym znaczeniu, stanowiący wyraz nadrzędnych wartości, jakie leżą u podstaw funkcjonowania Unii. Jest to zbiór praw i wolności, których celem jest zagwarantowanie godności człowieka, wolności, równości i solidarności dla obywateli UE. Wraz z traktatem lizbońskim, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 roku, Karta stała się prawnie wiążącym instrumentem obowiązującym we wszystkich państwach członkowskich UE. W tym artykule przyjrzymy się historii, treści oraz znaczeniu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Historia Karty
Historia Karty Praw Podstawowych UE sięga korzeniami głęboko w przeszłość, a jej ustanowienie było reakcją na zmiany zachodzące w Europie po II wojnie światowej. Choć Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności została przyjęta w 1950 roku, to rozszerzenie kompetencji UE w obszarach wpływających na prawa podstawowe sprawiło, że konieczne stało się określenie jednoznacznych wartości unijnych. Karta Praw Podstawowych UE została uroczyście ogłoszona w Nicei w 2000 roku, a następnie ponownie w 2007 roku. Jednakże, jej pełna moc wiążąca nadeszła dopiero z chwilą wejścia w życie traktatu lizbońskiego w 2009 roku.
Traktat z Lizbony przekształcił sposób funkcjonowania UE, rozszerzając kompetencje Parlamentu Europejskiego oraz wprowadzając procedurę inicjatywy obywatelskiej. Stanowił on również kluczowy moment w historii Karty Praw Podstawowych, ponieważ nadał jej moc prawnie wiążącego aktu prawa pierwotnego UE. Dzięki temu Karta stała się kryterium oceny ważności aktów prawa wtórnego UE i przepisów krajowych.
Treść Karty
Karta Praw Podstawowych UE obejmuje 54 artykuły, podzielone na sześć tytułów, które gwarantują różnorodne prawa i wolności obywateli UE. Te tytuły to: godność, wolności, równość, solidarność, prawa obywatelskie oraz wymiar sprawiedliwości. Obejmują one szeroki zakres kwestii, od praw związanych z życiem prywatnym, przez wolność wyznania i przekonań, po prawa socjalne i ochronę środowiska.
Jednym z ciekawych aspektów Karty jest jej rozwinięcie tzw. „praw człowieka trzeciej generacji”. Obejmuje ono kwestie takie jak ochrona danych osobowych, gwarancje w dziedzinie bioetyki oraz prawo do dobrej administracji. To dowód na to, że Karta Praw Podstawowych UE jest dokumentem żyjącym i dostosowującym się do zmieniających się potrzeb społeczeństwa i rozwoju technologicznego.
Ciekawostki
- Karta Praw Podstawowych UE to jedyny dokument, który łączy w jednym miejscu prawa i wolności obywatelskie, społeczne oraz ekonomiczne. Jest to zrozumiane jako niezbędne dla zagwarantowania pełnej ochrony praw człowieka.
- Karta ma zastosowanie, gdy państwa UE przyjmują lub stosują krajowy akt prawny wdrażający dyrektywę UE lub gdy ich organy bezpośrednio stosują rozporządzenie UE.
- W przypadkach, w których karta nie ma zastosowania, ochronę praw podstawowych gwarantują konstytucje lub tradycje konstytucyjne krajów UE oraz inne ratyfikowane przez nie konwencje międzynarodowe.
- Karta Praw Podstawowych UE jest ściśle związana z Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. UE podpisała protokół przystąpienia do tej konwencji, co wprowadza dodatkową warstwę ochrony praw człowieka.
Podsumowanie
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej to fundamentalny dokument, który stanowi wyraz uniwersalnych wartości i ochrony praw obywateli. Jej historia sięga czasów powojennych przemian w Europie, a jej treść obejmuje szeroki zakres praw i wolności. Stanowi ona fundament prawny, na którym opiera się działalność UE i jej państw członkowskich, chroniąc godność, wolności, równość i solidarność każdego obywatela. To ważne narzędzie w zapewnieniu ochrony praw człowieka w Europie.
